16 Mayıs 2011 Pazartesi

Bir Bilene Soralım



Öyle pimpirikli,herşeyi takan,mükemmelliyetçi biri değilimdir,anneliğimde de bu böyle.Zaman zaman 'acaba'larım oluyor.Neleri doğru yapıyorum neleri yanlış yapıyorum acaba,çocuğum için en iyisi ne gibi sorularla bazen gereksiz bilgilerin içinde kayboluyor-dum.Bazı konularda -özellikle beslenmede-kafamdaki soru işaretleri silindi.Nasıl mı?En başta mantık çerçevesinde kafamdaki bazı şeyleri eledim.Sonra da işi uzmanına sormaya karar verdim.

Ailemizde gıda mühendisi çok.Öncelikle kendisi de bir çocuk sahibi olan ve deneyimine güvendiğim bi abime danıştım.özgeçmişi; 1996 ODTÜ Gıda Müh,1996-2009 yıllarında arasında Pınar'da üretim mühendisi,Tetra-pak'ta satış müdürü olarak görev aldı.2009'dan bu yana Veriterm'de genel müdürlük yapmakta.

Bir gıdanın organik olması ne demektir?
USDA National Organic Program’a göre organik ürün:


1. Üretimi ve işlenmesi sırasında sentetik kimyasal kullanılmayan


2. Canlı hayvan yetiştiriciliği de dahil olmak üzere mahsul alınan tarlada en az üç yıl öncesine kadar hiçbir kimyasal ve sentetik kullanılmamış olması


3. Organik programa uygunluk sertfikası vermeye yetkili birimlerce belgelendirilmiş olması gerekmektedir.

Organik olmayan gıdalarla beslenen bizler zehirleniyor muyuz?
Organik gıdanın tanımından da anlaşılacağı gibi ürünün organik olması icin sentetik veya kimyasal bulundurmamasını tanımlıyor. Yani organik gıda tanımı besinlerin kalitesini (renk, besin değeri, koku vs.) ve temizliğini içermiyor dolayısı ile besin tüketirken diğer kalite değerleri de gözden geçirilmelidir. Örneğin organik yağda kızartılmış patates kızartmasını sürekli ve çok tüketmek sırf organik diye sağlıklı bir beslenme değildir.

Sebze meyvenin organik olup olmaması ne derece önemlidir?
Bir önceki soruda da değinildiği üzere organik gıda sadece ürünün sentetik olmadığını garanti altına alır. Ama çoğu kimsenin bildiği gibi doğal ve organik yetişen bir cok gıda zehirli olabilir (örn; mantar, otlar vs.) Bu yüzden sadece organik gıda olması yeterli değildir.

Mevsiminde çıkmayan sebzeler (mesela domates salatalık gibi) üretilirken hormon mu kullanılıyor?
Genelleme yapılabilir ama istisnalar tabii ki var; örneğin kış mevsiminde satılan karpuz, kavun vb. meyveler pek tabii bize kış olan ama coğrafik olarak güney yarım kürede yaz aylarını yaşayan ve tropik ülkelerden ithal olabilir. Dikkat edilmesi gereken meyve ve sebzenin yetiştiği ortamdır; mesela kış ayında iç anadoluda yetiştirilmiş yaz meyve-sebzesi hormon veya genetik oynanmış olabilir.

Mevsiminde çıkan şeyleri (mesela kışın karnıbahar gibi) organik olup olmaması önemli midir?Farkeder mi?
Meyve ve sebze gibi besin ürünleri ticari birer emtia seklinde pazarlandığı icin firmaların yetiştirmede dikkat edeceği kar ve maliyet gibi temel hususlardır. Bu yüzden zamanında yetişen ürünü gereksiz yere maliyet arttırıcı hormon vs. yöntemleri uygulanılabileceği bana mantıklı gelmiyor.Mesela karpuz.Zaten sulasan kendiliğinden büyüyor,yaz mevsiminde organik karpuz gibi bişi aramak mantıksız.

Gerçekten şu gıda grubunda organik almaya dikkat edin dediğin bi grup var mı?
Bence son senelerde ticari olarak tüketimi artan domates, salatalık, kabak, patlıcan kış aylarında çok fazla miktarda üretilmeye başlandı. Kesin olmamakla birlikte böyle ucuz ürünlerin ithal maliyetleri göz önüne alındığında sanki ülkemizde yapay yani hormon kullanılarak üretildiği akla geliyor. Tabii burada belirtmek isterim ki hormonun kullanımı besin yoluyla insana geçmesinin zehirlenme, kanser vb. hastalıklara sebep olduğu kesin olarak ispatlanamadı.Ancak vücuttaki birikimle kansere yol açtığı düşünülüyor.Önemli olan mevsiminde yetişen sebzeleri yemek.

Sütün organik olmaması ne demek?Organik sadece Pınar'da var peki diğerleri ilaçlı,hormonlu mu?
Süt direkt hayvansal bir ürün ( hayvandan direkt elde edilen) olduğu icin ineğin organik yetiştirilmesi ve süt işlenirken kimyasal uygulanmaması gerekir.

 Bahsettigin marka dışındaki sütlerin ilaçlı veya hormonlu olmadığı garantisini tabii ki üretici firmalar verir ama genel konuşmak gerekirse organik olmayan süt demek; o sütün alındığı hayvanın yeminde veya barındığı tarla veya ahırda kimyasal kullanılması demek diyebiliriz. Lakin süt üreticisi firmalar organik olmayan sütler icin de uluslararası standartların öngördüğü insan sağlığı için risk teşkil etmemesi açısından çok detaylı testler yapmaktadır.Bilinen,büyük markaları güvenle tercih edebilirsin.

Günlük süt mü UHT mi?
UHT ve pastörize süt karşılaştırması uluslararası alanda uzun süredir yapılır ve birbirine üstünlüğü tam olarak ispatlanmamıştır. Pastörize süt daha az ısıl işleme tabii tutulduğu için (78degC) bazı süt vitaminleri daha az zarar görür ama süt şekeri laktoz az yandığı icin daha taze bir tadı vardır. Lakin laktoz ısı ile besin değerini yitirmez sadece tadı UHT sütte (137degC) yanık ya da karamelize olur. Benim damak tadım ve tercihim pastörize süt, ama kısa ömürlü olduğu için raf ömrüne dikkat edilerek tüketilmelidir. Genel bir bilgi; süt açıldıktan sonra ne tip süt olursa olsun 1-2 gün gibi kısa sürede tüketilmelidir.

Tavukların şişirildiği söyleniyor,bu gerçek mi?
Şişirilme değil ama tavuk tüketimi çok arttığı için (kırmızı etin kalp ve damar sağlığı için riskli olduğu yaygınlaştıktan sonra) kısa sürede çok tavuk üretme adına evet hormon kullanıldığı biliniyor.

Mısır en çok genetiğiyle oynanan ürünmüş,genetiğiyle oynayıp ne yapıyorlar?
Mısır da ticari olarak en karlı ürünlerden cünkü hemen her yerde yetişebiliyor ve şeker, posasından hayvan yemi vb. gibi bir çok gıda imalatında kullanılıyor. Bu yüzden son senelerdeki tüketim artısı,büyük firmaların genetiğiyle oynayıp az hektarda daha çok üretim yapabilme ve iklim değişiminden etkilenmeme adına genetiğiyle oynayıp daha dayanıklı,daha çok tanesi olan yani verimli GDO ürünler geliştirmeye sebep olmuştur.

Mısır şurubu zararlı deniyor,nedir bu mısır şurubu?
Fruktozu yüksek, kıvamlı bir şuruptur. Şeker diye genellediğimiz madde früktoz, laktoz, glikoz vb. değişik şekillerde doğada rastlanılır. Fruktoz bunların bir tipi ve mısırda bol bulunur.Yine yukarıdaki mısırın ticari kolaylığı yüzünden tercih edilmektedir (çünkü rakibi şeker pancarı ve şeker kamışı hem belli bölgelerde yetişir hem de tad yüzdesi früktoz kadar yüksek değildir). HFCS (High Fructose Corn Syrup) en cok kolalı içecekler, meyve suyu, şekerleme, bisküvi vs. şeker takviyesi gereken bir çok üründe kullanılır. Kesin olarak sağlığı bozduğu ispat edilmemiş olmasına rağmen bu şeker tipi insanların doygunluk hissini alamadığı bir şeker tipidir, yani ne kadar içerseniz veya yerseniz de içinizi baymaz.Bu yüzden obeziteye sebep olabilecek bir özelligi vardır ve özellikle çocuklar bu tip şekerli ürünlere alıştırılmamalıdır.

Soya da gdo'lu,soya lesitini içeren ürünler yemeyin deniyor.Her soya lesitinli gıda gerçekten tehlikeli mi?
Kesin kansorojen veya hormon bozukluğuna sebep verir diyemeyiz ama bunlar yaratılış gereği bizim vücudumuz ve sindirim sistemimizin tanımadığı daha sonraları insanların genetiğiyle oynayarak ürettigi maddeler.

Bisküvi-kek gibi abur cuburların içinde bilmediğimiz doğal olmayan,çocuklara zararlı maddeler var mı?
HFCS, boyalar, sentetik kıvam arttırıcılar (jelibon, pudding vb.), raf ömrünü arttırıcı koruyucu kimyasallar evet olabilir. Ama bunlar Sağlık Bakanlığı tarafından kullanılan miktarı çok sıkı denetleniyor. Ama tek denetlenmeyen bu sağlıksız maddelerin ne kadar tüketildiği, örnegin bir kekteki miktar Bakanlık tarafından kontrol altında ama günde 5 adet kek tüketmek sağlıksız olabilir ve bunu denetleyen sadece aileler.


Fast food köfte ve ekmekten oluşuyor,peki neden bu kadar zararlı?
Hep söylediğim gibi bir fast food menusu zararlı değil, yani Sağlık Bakanlığı cok sıkı denetliyor ama birim başına bu denetlemeler. Ama küçük bir çocuğun her gün hamburger, patates kızartması, kola tüketmesi bir çok açıdan (kalp damar hastalıkları, obezite, kanser riski vs.) çok sağlıksız. Önemli olan beslenme düzeninde ne sıklıkta yer aldığı.

Meyve sularının çürük meyvelerle yapıldıgı iddiasına ne dersin?
Cok iddialı bir soru :) Tamamen ticari olduğu için cevaplamamayı tercih ederim, tabii ki çürük meyve kullanmış bir kaç üretici olabilir ama Cappy, Dimes vb. dünyaya mal olmuş üreticilerin böyle birşey yaptığı akla hayale sığmaz

Çocuklar için özel satılan kinder gibi çikolatalar güvenilir midir?
Bir bilgi; Kinder çocuklar icin sağlık açısından özel üretim değildir, ama tad olarak olabilir. Daha doğrusu çikolataların tamamı sağlıklı besinler arasında sayılmamalı.Keyif vericiler arasındadır çünkü, bu yüzden fazla tüketimi engellenmeli.


işte böyle.aslında konuşma esnasında çok daha farklı konulara girip daha ayrıntılı konuştuk,yazıda ancak bu kadar toparlayabildim.

ne dersiniz,nasıl yorumlarsınız bilmem.ama benim dikkat edeceğim hususlar meyve-sebzeyi mevsiminde yemek,tavuk ve yumurtayı organik almak(organik gıda yazıyorsa üzerinde,amblem varsa güvenebilirmişiz,acaba gerçekten organik mi diye düşünmeye gerek yokmuş),büyük üreticiye güvenmek,süt konusunda pimpiriklenmemek,pekmezdir mısırdır tarhanadır cevizdir filan memleketten almak,Ceren'i abur cuburdan uzak tutmak (işim zor,öğrendi brownie'yi filan)...arkadaşlarla fikir alışverişi yapıcam derken bilgi kirliliği içinde kaybolmamak,yüreğinin sesini dinleyip bildiğini yapmak:)

5 yorum:

  1. Aslında okadar güzel bir konuya değinmişşiniz ki en mükemmeli ve en doğrusu organık beslenmek dedıgınız gibi herseyı zamanında yemek...Ama artık sartlarımız gıttıkce bu durumu yok etmeye başladı sanırım...Umarım umarım umarımm....Umarım düzene girer diye olumlu düşünmekten başka çare yookkk..ve elden geldiğince dikkat etmekten başka...
    Çoook sewgilerrrrr size ve tatlı çokoprensee :)))

    YanıtlaSil
  2. Artık öyle manyaklaştığımı hissediyorum ki pazardan bile aldığım her meyve-sebzeyi yerken acaba ilaç, GDO, hormon var mı içinde diye düşünerek yiyorum. Hiç güvenim kalmadı. Sanırım gamsız olmak en iyisi, nasıl olsa yiyoruz.

    YanıtlaSil
  3. Çok güzel bir yazı olmuş ellerine sağlık canım.
    Ben mevsiminde tüketmeye çalışanlardanım yaz ayında reçelimi , kuru malzemelerimi ,salçamı kendim hazırlıyorum.Buzlukta depolayabileceklerimi ayarlıyorum zeytinimi bile kendim yapıyorum.
    Dediğin çok doğru çok pimpiriklenmeden yapabildiğimiz kadar dikkat etmemiz gerek.

    YanıtlaSil
  4. cok tesekkur ederım kendı adıma cok guzel sorulara cevap almıssın bır anne olarak bundan sonrakı hayatımız boyunca hep dusunecegım tedırgın yaklasacagım konulardı

    YanıtlaSil
  5. reyhani,evet en dogrusu zamanında yemek sebzeyi.biraz da kullanıyo firmalar bu durumu.tabiki de tarım ilacı vs kullanılıyo,organikler en sağlıklısı ama iyi yıkayıp sebze meyveyi yiyebiliriz veya exir gibi yıkama ilaçları kullanabiliriz.

    lucy,daha bilinçli olmaya çalışırken insanın bazen kafası karışabiliyo,mantık çerçevesinden çıkmamak önemli olan.

    ikizannesi,ne güzel izmirdesin,daha bol daha ucuz orda herşey.

    yeşilerik,faydam olduysa ne mutlu bana.

    YanıtlaSil

hadi sen de yaz fikrini!